Johannes Hellmann – ojciec śląskiego pożarnictwa

Johannes Hellmann – ojciec śląskiego pożarnictwa

31 lipca w sali Ochotniczej Straży Pożarnej w Sowczycach czas cofnął się wstecz, bowiem Rudolf Hyla przedstawił zainteresowanym początki śląskiego pożarnictwa oraz przybliżył postać Johannessa Hellmanna, który jest nieodłącznym elementem tej historii.

Spotkanie spotkało się z małym odzewem wśród mieszkańców, ale jest to też wywołane żniwami. To okres ciężkiej pracy mieszkańców i co za tym idzie brakiem czasu – tłumaczy Krzysztof Baron, kandydat na burmistrza Olesna. – Cieszymy się, że są media i możemy również w ten sposób nagłośnić temat i tym samym dotrzeć do ludzi.

Johannes Hellmann urodził się 12 sierpnia 1840 roku w Zauditz (powiat Racibórz). Uczęszczał do gimnazjum w Raciborzu, gdzie zdał maturę. Studiował we Wrocławiu prawo i administrację. 1 kwietnia 1869 roku został burmistrzem Gliwic. Natychmiast po objęciu stanowiska przeorganizował stowarzyszenia ratownictwa i sportowe w ochotniczą straż pożarną, a 20 lipca 1869 roku został pierwszym przewodniczącym i prezesem tej straży.

Tak wyglądał początek działalności Johanessa Hellmanna, który w przyszłości zostanie uznany za pomysłodawcę zakładania ochotniczych straży pożarnych. Jednostek, które mają na celu w sposób zorganizowany nieść pomoc tym, którzy jej potrzebują.

Oczywiście już wcześniej istniały jakieś jednostki na wsiach, które miały za zadanie gaszenie pożarów i tym podobne, ale nie miały charakteru zorganizowanego – tłumaczy Rudolf Hyla, członek stowarzyszenia . – To Hellmann sprawił, że one się przeorganizowały w ochotnicze straże pożarne. Strażacy zaczęli regularnie ćwiczyć, by sprawnie przeprowadzać akcje ratunkowe.

Później, 8 sierpnia 1873 roku, został wybrany na syndyka miejskiego w Nysie i piastował to stanowisko trzy kadencje (trzeciej kadencji nie dokończył, bowiem 1 kwietna 1907 roku przeszedł na zasłużoną emeryturę).

W Nysie w 1873 roku przejął przewodnictwo nad organizowaną tam ochotniczą strażą pożarną, gdzie został honorowym przewodniczącym. Jednak jego działalność nie ograniczała się tylko do tych dwóch miejsc. Jego inicjatywy związane z organizacją pożarnictwa miały wydźwięk na całym śląsku i za zasługi w 1890 roku został powołany do Zarządu Prowincjonalnego Związku Straży Pożarnych, gdzie w 1896 roku objął przewodnictwo.

Jego zdolności organizacyjne sprawiły, że w szybkim tempie pożarnictwo na śląsku nabierało innego charakteru. Wielkim osiągnięciem było stworzenie w 1893 roku “Regulaminu ćwiczeń”, które powstało z współpracą z Faerberem.

Przepisy te były podstawą do zrealizowania kolejnego celu Hellmanna, jakim było stworzenie w każdym powiecie oddzielnego powiatowego związku straży i powołanie w każdym z nich wyszkolonego powiatowego mistrza strażackiego. Było to największym marzeniem nieżyjącego ojca pożarnictwa i bez wytchnienia dążył do jego całkowitej realizacji. Cel zrealizował jeszcze za życia, a jego nazwisko stało się znane na śląsku i nie tylko.

Ponadto był pomysłodawcą stworzenia straży ochrony wód w miejscowościach zagrożonych powodzią. Współpracował przy tworzeniu Niemieckiego Związku Straży Pożarnych Ochotniczych i Zawodowych.

Johannes Helmann jak nikt inny wiedział co i jak trzeba przeorganizować, żeby wszystko miało ręce i nogi. Wiele jego trafnych spostrzeżeń wykorzystuje się do dziś, a wydana w 1911 roku broszura “Poprawa ochrony przeciwpożarowej na nizinnym terenie” jest traktowana jako wzór postępowania przez Związek Straży. Kolejnym osiągnięciem jest rozpowszechnienie ubezpieczeń przeciwpożarowych, strażaków, a nawet koni.

Niestety I wojna światowa przyniosła wiele zniszczeń w ochronie przeciwpożarowej i kolejnym celem dla Hellmanna stała się odbudowa strat. Wraz ze współpracownikami wprowadził do organizacji kolejnych pracowników. Ich zadania sprowadzały się do prowadzenia spraw biurowych, organizacji kursów doszkalających i ich egzaminowanie. Pracownikiem mógł zostać doświadczony dowódca strażacki, który również reprezentował w kraju sprawy ochrony przeciwpożarowej.

9 grudnia 1919 roku powstało we Wrocławiu biuro do spraw pożarniczych i ubezpieczeń, a pierwszym kierownikiem został druh Haemel – Bogutschutz, który rozpoczął pracę 1 kwietnia 1920 roku. Tak wspomina te czasy:

Podczas wprowadzenia i przekazania obowiązków, druh Hellmann powiedział do Hamela: ,,Moje dzieło jest zakończone, do Pana należy dbanie o to, aby straże i ochrona przeciwpożarowa na Śląsku po ciężkich stratach wojennych znowu rozkwitły. Zrealizował już Pan moje dwa ukochane pomysły: stworzenie “Śląskiego śpiewnika strażackiego” oraz “Śląskiego czasopisma strażackiego”; teraz przejmie Pan rozbudowę utworzonego biura wspierającego rozwój spraw ochrony przeciwpożarowej w naszej pięknej śląskiej Ojczyźnie.

Z okazji 80 urodzin Hellmanna zorganizowano w Nysie uroczystości, które miały również pożegnalny charakter z piastowanych stanowisk przez Johannesa Hellmanna. W tym dniu ufundowano “Medal Hellmanna”, który ma na celu zachować pomięć o druhu. Johannes Hellman zrezygnował z funkcji Przewodniczącego lecz został wybrany Honorowym Przewodniczącym.

29 października 1924 roku odszedł do wieczności, a żegnały go setki przybyłych druhów z całego śląska. Trumnę druha przeniesiona z cmentarza św. Rocha w Nysie do cmentarza jerozolimskiego w Nysie i spoczywa obok wielkiego poety śląskiego Josepha von Eichendorff.

Biografia Johannesa Hellmanna nie byłaby możliwa do spisania, gdyby nie ciężka i wieloletnia praca Rudofa Hyli, który gromadził i nadal gromadzi materiały dotyczące nieżyjącego ojca pożarnictwa na śląsku.

Niniejsza biografia została spisana przez Michała Krzyminskiego na podstawie referatu Lidii Kontny dostępnego pod adresem oraz: http://www.szemrowice.pl/hellmann.htm oraz wyczerpującej wypowiedzi Rudolfa Hula podczas spotkania informacyjnego 31 lipca w Sowczycach.

Musimy o nim pamiętać. Był jednym z nas, był ślązakiem – mówi Rudolf Hyla. – Całe życie służył tej naszej małej ojczyźnie i należy mu się pamięć. Mówiąc o Hellmannie nasuwa się również od razu temat wielokulturowości, której druh był zwolennikiem. Narodowość nosi się w sercu, nie możemy nikomu narzucić narodowości. Nie mieliśmy regionalnego odznaczenia dla strażaków, więc postanowiłem podjąć starania o wprowadzenie medalu na nowo. Bardzo aktywnie w tej sprawie działali wszyscy członkowie komisji historycznej w Opolu i osiągnęliśmy swój cel w 2011 roku. Paweł Mrozek również wykonał nieocenioną pracę, wykonując projekt medalu.

***

“Medal Hellmanna” łatwo otrzymać się nie da. Druh, który miałby dostać te odznaczenie musi mieć niepodważalne osiągnięcia w rozwoju pożarnictwa na śląsku – mówi Zygmunt Zalewski, członek Prezydium Zarządu Wojewódzkiego Związku OSP RP w Opolu. – Wnioski o przyznanie odznaczenia sporządzane są przez ochotnicze straże pożarne i musi być podpisany przez co najmniej dwie osoby. Wniosek musi przejść przez kolejne szczeble regionalnych jednostek pożarniczych i trafić do zarządu wojewódzkiego w terminie do 15 stycznia każdego roku do. Na terenie województwa przyznawane są co roku dwa odznaczenia.

M.K.

?????????? hellmann

Podziel się