XLII Czwartkowe Spotkanie Muzealne: „W stulecie śmierci wielkiego rodaka Jana Nikodema Jaronia”

W czwartek 27 października odbyło się XLII Czwartkowe Spotkanie Muzealne poświęcone wydarzeniu jubileuszowemu. W setną rocznicę śmierci najwybitniejszego liryka górnośląskiego z Ziemi Oleskiej – Jana Nikodema Jaronia- ukazała się na lokalnym rynku wydawniczym publikacja Edwarda Przebieracza „JAN NIKODEM JAROŃ (1881-1922)”, wydana przez Wydawnictwo św. Macieja Apostoła w Lublińcu. Ta próba rekonstrukcji biografii uczciła setną rocznicę śmierci poety, dramatopisarza, publicysty i propolskiego działacza plebiscytowego oraz powstańca śląskiego.

Jan Nikodem Jaroń był związany z Olesnem poprzez swoją rodzinę, której potomkowie mieszkają tu do dnia dzisiejszego, jego imię uwiecznia jedna z ulic miasta, a także niegdyś patronował miejscowemu muzeum regionalnemu. Urodzony w Jastrzygowicach w powiecie oleskim był synem Walentego i Agnieszki z domu Malecha. Jaroń miał liczne rodzeństwo, braci: Roberta, Franciszka, Wiktora, Alojzego, Józefa i siostry: Annę, Zofię oraz Paulinę Jendrsczok (jej wnuczką była prof. dr hab. Ursula Lehr w latach 1988-1991 pełniąca funkcję ministra do spraw młodzieży, rodziny, kobiet i zdrowia w rządzie Helmuta Kohla).

Pod koniec swojego krótkiego życia J. N. Jaroń związał się ponownie z Olesnem, gdy angażował się w akcję plebiscytową. Z domu rodzinnego na przedmieściach Olesna uczynił siedzibę sztabu operacyjnego powstańców, sam walcząc na olesko-kluczborskim odcinku frontu północnego  III powstania śląskiego.

Spotkanie prowadził Edward Przebieracz, wydawca i autor publikacji o J. N. Jaroniu, którą każdy uczestnik otrzymał na pamiątkę. Szczególnie uwypuklił  twórczość Jaronia i zaprezentował analizę jego poezji. Przebieracz cytuje Wincentego Ogrodzińskiego, który określa Jaronia „Konradem poezji górnośląskiej” i tak pisał o jego twórczości:

„jako o zjawisku przełomowym między całą twórczością literacką na Górnym Śląsku, a nieznaną nam jeszcze przyszłością tej literatury[1]”

Uczestnicy wysłuchali fragment książki który dokonuje syntezy jego liryków:

„Jaroń podobnie jak Mickiewicz buntował się przeciwko dotychczasowemu porządkowi świata, pragnął zjednoczyć we wspólnym działaniu pokolenie rówieśników, tworzył więc utwory charakteryzujące się wielką ekspresją, a niekiedy nawet brutalnością oceny rzeczywistości. Mickiewicz o narodach Europy wypowiedział bardzo surowy sąd: Bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy, gdyż marzył o nowej Europie-zjednoczonej, sprawiedliwej, a przede wszystkim wolnej od feudalnego ucisku i politycznej przemocy. Nasz wieszcz narodowy wierzył w siłę poezji, pewien był, że apel skierowany do młodych w Odzie do młodości musi wydać owoce w postaci jednolitego współdziałania w imię wyższych celów. Podobnie wierzył i mający duszę romantyka Jaroń. Dla pochowanego na lublinieckim cmentarzu parafialnym poety owym Kantowym Geniuszem piękna był zawsze Śląsk, była zawsze Polska demokratyczna, oparta na jednym całym ludzie”[2].

Spotkanie opierało się na prezentacji poetycko–muzycznej, bowiem zarówno E. Przebieracz, jak i grający oraz  śpiewający wiersze Mirosław Górecki, tworzą poezję.

Edward Przebieracz urodzony 18 marca 1962 r. w Kazimierzy Wielkiej, ukończył Studium Filozoficzno-Teologiczne Księży Jezuitów w Krakowie, a także Wydział Teologiczny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pracował jako katecheta w szkołach, jest nadzwyczajnym Szafarzem Komunii Św. oraz wydawcą. W latach 1992-2009 r. był redaktorem miesięcznika „Łamigłówek Religijny”- periodyka zadań umysłowych dla najmłodszych, od 2009 jest dyrektorem Wydawnictwa św. Macieja Apostoła w Lublińcu.

Prowadził audycję poetycką w radio Puls FM dla poetów amatorów. Poezja jest mu szczególnie bliska, należy do plejady polskich poetów religijnych Pokolenia JP II. Wydał 8 tomików własnych wierszy[3]. Jego poezja tłumaczona była na język czeski, niemiecki oraz japoński. Tworzył aforyzmy, publikował artykuły w bardzo wielu czasopismach. Opracował kilkadziesiąt antologii i almanachów, głównie poezji religijnej[4].

Ten nauczyciel-wychowawca, teolog-katecheta, redaktor-wydawca i krytyk literacki w głębi duszy czuje się poetą, a w swoich wierszach jawi się jako człowiek szczególnie wrażliwy na piękno i duchowość. Jest członkiem redakcji  magazynu społeczno-kulturalnego „Ziemia Lubliniecka” oraz miesięcznika parafialnego Parafii św. Stanisława Kostki w Lublińcu „U Oblat”.

W latach 2015-2018 prowadził Lubliniecki Klub Literacki LOGOS. Kierowane przez niego Wydawnictwo św. Macieja Apostoła promuje twórczość nieprofesjonalną, wydało 260 publikacji, a jego współpracownicy mieszkają w wielu krajach świata, m.in. w: USA, Kanadzie, Australii, Japonii, Singapurze, RPA. Jest laureatem kilkudziesięciu ogólnopolskich i międzynarodowych konkursów poetyckich, także nagrody Burmistrza Miasta Lubliniec w dziedzinie kultury.

Mirosław Górecki, który dokonał interpretacji muzycznej wierszy Jaronia, od lat pisze teksty, komponuje, gra i śpiewa. W Lublinieckiem określają go „śląskim bardem miłości”. Ma na koncie kilka tomików wierszy. „Tango na boso” – to tytuł jego debiutanckiej płyty CD, a zarazem jednej z 12 znajdujących się na niej piosenek. To piękne, nostalgiczne spotkanie z poezją i muzyką swoją obecnością uświetnili mieszkańcy Olesna, Lublińca, a nawet z Warszawy i Kielc, m.in.: poeta, pisarz, bajkopisarz, laureat wielu ogólnopolskich nagród literackich Andrzej Wróblewski z Warszawy, autorka wielu książek o Ziemi Lublinieckiej Maria Dziuk z Kochanowic, prezes Towarzystwa Edyty Stein, oddział Lubliniec – laureat międzynarodowej nagrody im. Edyty Stein Sylwin Bechcicki, regionalista i dokumentalista Andrzej Musioł, dokumentalistka wydarzeń Wydawnictwa Św. Macieja Apostoła Joanna Markocka z Kielc, naczelnik Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego Renata Płaczek-Zielonka, dyrektor Oleskiej Biblioteki Publicznej Ilona Gnacy, przewodnicząca Rady Seniorów Maria Mitrenga, prezes Oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Oleśnie Wojciech Łonak, dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Gorzowie Śląskim Katarzyna Midura, Mariola Flank z Wydziału Promocji i Rozwoju Gospodarczego Starostwa Powiatowego.

Na spotkanie przybyli krewni Jana Nikodema Jaronia: były burmistrz Olesna Jan Dzierżon z małżonką oraz była dyrektor Oleskiej Biblioteki Publicznej Krystyna Zabawa. Jan Dzierżon jest synem Hildegardy z domu Jaroń, córki  Józefa, brata poety.  Krystyna Zabawa jest wnuczką Pauliny Jendrsczok, z domu Jaroń- siostry J. N. Jaronia.

Ewa Cichoń

[1] E. Przebieracz, Jan Nikodem Jaroń (1881-1922), Lubliniec 2022, s. 32.

[2] E. Przebieracz, Jan Nikodem Jaroń…. s. 34.

[3] Strona internetowa Wydawnictwa św. Macieja Apostoła:
http://wydawnictwomacieja.blogspot.com/

– Wiersze ( Świebodzin 1991, exlibrisy: Leszek Frey-Witkowski)

– Prawdziwa sława ( Katowice 1995),

– W krainie chleba (Gliwice 2000),

– Perły i wiersze (Tarnowskie Góry 2011, Posłowie: dr Marek Mariusz Tytko, Uniwersytet Jagielloński),

– Wiersze przebrane. Wybór wierszy z lat 1991-2011 (Lubliniec 2013),

– Myśli uczesane. Wybór myśli z lat 1990-2020 (Lubliniec 2020),

– PIEŚŃ SŁONECZNA. CANTICO DEL FRATE SOLE, wersja polsko-włoska (Lubliniec 2021),

– Moja mała wiara. Wiersze (Lubliniec 2022).

[4] 4 tomy „Mini–słownika biograficznego polskich współczesnych poetów religijnych” (w latach 1994-2006), a także „Weekend z Norwidem” (2021, wspólnie z Andrzejem Wróblewskim).

*- Informacja i zdjęcia: Oleskie Muzeum Regionalne.