• Home »
  • Informacje »
  • Ceremonia oznakowania cmentarza żydowskiego w Oleśnie. Olescy Żydzi byli czołowymi postaciami społeczności lokalnej

Ceremonia oznakowania cmentarza żydowskiego w Oleśnie. Olescy Żydzi byli czołowymi postaciami społeczności lokalnej

Ceremonia oznakowania cmentarza żydowskiego w Oleśnie. Olescy Żydzi byli czołowymi postaciami społeczności lokalnej

W czwartek 17 listopada odbyła się ceremonia oznakowania cmentarza żydowskiego w Oleśnie.

Podczas uroczystości po raz pierwszy został zaprezentowany znak tablicy informacyjnej, ustawionej na terenie cmentarza. Na tablicy w kształcie nawiązującym do macewy (tradycyjnej formy nagrobka żydowskiego), zastosowano nowoczesną formę upamiętnienia w postaci znaku QR, odsyłającego do szerszej charakterystyki nekropolii w Oleśnie, umieszczonej na portalu zabytek.pl

dsc06530– Dla społeczności żydowskiej cmentarze mają ogromne znaczenie. Nekropolia żydowska stanowiła kamień węgielny każdej gminy – napisał w odczytanym liście Zygmunt Stępiński, dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. – Uzyskanie zgód na urządzenie cmentarza stanowiło definitywne ugruntowanie istnienia gminy żydowskiej – był to akt o większej sile niż przywilej osiedleńczy, budowa siedziby kahału, domu modlitwy czy nawet synagogi. Wraz z założeniem cmentarza i powołaniem przy nim bractwa świętego, chewra kadisza zaczynały się dzieje każdej gminy żydowskiej w Polsce. Olesno należy do ośrodków o bardzo dawnej obecności żydowskiej. Pierwsze wzmianki o Żydach pochodzą z 1226 r., a dotyczą kupców przejeżdżających przez tutejszą komorę celną na szlaku z Moraw do Kujaw. Pierwsza żydowska rodzina osiedliła się w XV w. na Małym Przedmieściu, a nowożytna samodzielna gmina powstała pod koniec XVIII wieku. Obecność społeczności żydowskiej w Oleśnie była widoczna zwłaszcza w II połowie XIX w., gdy czołowymi postaciami miejscowej gospodarki stali się spedytor Martin Cohn oraz Siegfried Schlesinger, właściciel browarów i sieci sklepów. Oleskie społeczności umiały żyć ze sobą w pokoju. Do anegdoty przeszły coniedzielne “ekumeniczne” spotkania ewangelickiego pastora Johanna Salzwedela, rabina Blumfelda i katolickiego proboszcza Walentego Morawca. Spotykali się oni w winiarni Cassela i spędzali czas na partyjce skata.

Olescy Żydzi stanowili niezwykle ważną część społeczności lokalnej, dlatego ważne, aby pamiętać o pielęgnowaniu pamięci o nich.

dsc06596– To miejsce bardzo ważne, bo to pamiątkowa nekropolia mieszkańców, którzy kiedyś tworzyli tę społeczność Olesna, pochodzenia żydowskiego – mówi Ewa Cichoń, dyrektor Oleskiego Muzeum Regionalnego. – Już w pierwszej wzmiance o Oleśnie jest mowa o Żydach. To były jednak pojedyncze skupiska, a w wieku XIX stworzono tu gminę wyznaniową, cmentarz w 1814 roku, szkołę żydowską, później bożnicę, która uległa spaleniu. Kolejna wybudowana w latach 1887-1889 to był rzeczywiście piękny obiekt, przy dzisiejszym Wielkim Przedmieściu, który niestety spłonął, jak wszystkie w synagogi w III Rzeszy w czasie Nocy Kryształowej. Cmentarz jest więc jedynym śladem materialnym tych mieszkańców, którzy kiedyś tutaj żyli.

dsc06615Olescy Żydzi to była taka “ekonomiczna śmietanka”, bo to byli ludzie bardzo majętni – kupcy, właściciele drobnych fabryk, ale także lekarze, nauczyciele, adwokaci, piastowali ważne urzędy we władzach miasta i powiatu. Oczywiście, już nie w okresie III Rzeszy, kiedy nastąpił tragiczny okres prześladowania tej ludności. Dlatego nadanie tej tablicy naprawdę to miejsce wyróżnia i może być swoistym renesansem, bo ten cmentarz jest zaniedbany. Cały czas dbamy o niego, na ile się da, poprzez projekty młodzieży, dni Judaizmu, dbamy też o wygląd wewnętrzny cmentarza. Serce pęka na myśl o dewastacji tego miejsca w okresie powojennym, kiedy dla marmuru i granitu wywożono te nagrobki. Dobrze, że o tym miejscu się mówi, a dzięki takim wydarzeniom ten kirkut może być jednym z ważniejszych pomników historii lokalnej na naszym terenie.

Kirkut mógł liczyć nawet około 450 pochówków. Groby zajmują prawie całą powierzchnię cmentarza, oprócz głównej alei. Zachowały się macewy, cokoły pod macewy, obudowy grobów oraz macewy leżące przykryte częściowo ziemią i roślinami.

Upamiętnienie zostało zrealizowane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w ramach programu “Oznakowanie Cmentarzy żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej” finansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wydarzenie jest wynikiem współpracy Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Damian Pietruska

Podziel się