Oleska Róża zaklęta w drewnie
W 27. edycji Europejskich Dni Dziedzictwa wzięło udział Olesno. W dniu 15 września 2019 r. miejscowe muzeum i parafia zorganizowali zwiedzanie pątniczego kościoła św. Anny w Oleśnie.
Ten misternie tkany przez stulecia oleski cud architektury drewnianej uzyskał zaszczytny tytuł Pomnika Historii w ubiegłym, jubileuszowym dla tego sanktuarium roku – 500-lecia jego konsekracji. Tym samym znalazł się on w poczcie sześciu Pomników Historii na Opolszczyźnie.
Kościół św. Anny stanowi dziś pomnik historii, ale także żywego kultu św. Anny i kultury, którego architektoniczne piękno i logika konstrukcyjna nie pozwala przejść obojętnie. Przyciąga swoją osobliwością. Jest drogocennym klejnotem w koronie polskich drewnianych kościołów.
Wyrosły wśród lasów gęsto okalających Olesno, jawi się jako jeden z najpiękniejszych drewnianych obiektów sakralnych na Śląsku spośród niemal 130 zachowanych drewnianych kościołów w tym regionie. Sanktuarium św. Anny w Oleśnie jest najoryginalniejszym kościołem drewnianym w skali kraju, ze względu na unikatową kreację architektoniczną – oryginalność planu i układu przestrzennego. Kompozycja pomieszczeń oraz rzut poziomy części dobudowanej do kościoła w XVII w. nie znajduje analogii wśród zachowanych drewnianych obiektów sztuki sakralnej nie tylko na Śląsku, ale także na innych obszarach Polski.
Wyróżnia się teatralnością programu architektonicznego, który przejawia się w unikatowym kształcie kościoła złożonym z trzech członów. Najstarsza, średniowieczna część to jakby korzenie połączone jedenastometrowym przejściem – łodygą z pięcioma płatkami – kaplicami swoistej architektonicznej róży. Dlatego ta świątynia określana jest mianem „oleskiej róży zaklętej w drewno”. Kształt kościoła jest symbolem heraldycznym i swoistą transpozycją na język architektoniczny herbu miasta Olesna, w którym widnieje połowa kwiatu róży.
Jest także nawiązaniem do niemieckiej nazwy miasta – Rosenberg – Różana Góra, która pojawiła się w dokumentach na pocz. XIV w. Wrośnięta korzeniami pradawnej sosny „oleska róża zaklęta w drewno”, architektoniczna perła Opolszczyzny jest żywym pomnikiem wiary, miłości i estetycznej wrażliwości naszych przodków. Od ponad 500 lat urzeka swoją historią, architekturą i wyjątkowym klimatem.
Autentyczny, nieprzekształcony w formie kościół pw. św. Anny jest jak drogocenny skarb dany w depozyt mieszkańcom Ziemi Oleskiej. We wnętrzu oleskiego sanktuarium arsenał barokowych środków wyrazu artystycznego był prawdziwą wykładnią teologii dla naszych przodków. Atrakcyjna forma i dekoracyjność miała wywierać wrażenie na przybywających do kościoła pielgrzymach. Wchodząc do tego miejsca, spoglądając na ściany, balaski, ołtarze, figury czy obrazy napotykamy ślady tych, którzy najpierw budowali tę świątynię, a potem dbali o nią. Dokonywali poprzez wieki wielu innowacji, udoskonalali to, co było dziełem pokoleń i dbali o substancję tak materialną, jak i duchową tego miejsca.
Niejednorodne stylowo wyposażenie tego kościoła powstawało stopniowo i pochodzi z różnych okresów. Niegdyś gotyckie było wyposażenie najstarszej części kościoła. Manieryzm i barok, w których dostrzec można wpływy trendów artystycznych z Włoch i Flamandii, objawia się w części centralnej, a w nawie dwa boczne ołtarze oraz nadbudowa ołtarza głównego wykonane zostały w stylistyce neogotyckiej. Ostateczny wystrój kościoła powstawał stopniowo.
Promując ten najpiękniejszy i zarazem najbliższy sercu wielu oleśnian pomnik kultury, jakim jest kościół św. Anny, Urząd Miejski w Oleśnie wyemitował wyprodukowany w Mennicy Polskiej S.A. bimetaliczny lokalny dukat „7 Anien” i srebrny „70 Anien”. W 2012 r. kościół św. Anny został laureatem konkursu organizowanego przez Opolską Regionalną Organizację Turystyczną, uzyskując zaszczytny tytuł najlepszego produktu turystycznego Opolszczyzny.
Trudno się dziwić, że na okładce znaczącej monografii o drewnianym budownictwie w Polsce Grażyny Ruszczyk Drewno i architektura umieszczono zdjęcie wnętrza części centralnej oleskiego kościoła św. Anny. Ten najzaszczytniejszy zabytek Olesna jest celem pątników i turystów, z kraju i z zagranicy, którzy licznie odwiedzają to magnetyzujące miejsce. Wstępowali w progi tego kościoła znakomici goście: Jego Eminencja kardynał Marian Jaworski, Jego Eminencja kardynał Stanisław Nagy, były nuncjusz apostolski w Polsce abp Celestino Migliore, osobisty fotograf papieża Jana Pawła II Arturo Mari, prof. Józef Stasiński, prof. Zenon Błądek, konsul generalna Węgier Adrienne Körmendy, parlamentarzyści i profesorowie.
Kościół św. Anny jest pomnikiem kunsztu ludzkich rąk i talentu, ale także pomnikiem kontemplacji Absolutu w sztuce i pięknie stworzenia. Świątynia ta, dzięki nadzwyczajnemu objawieniu się mocy wyższej, posiada szczególne znaczenie kultowe. Wybija się wśród innych miejsc sakralnych naszej ziemi. Wyłonił się z mgły historii jak rzeka z niewykrytego źródła – od małej drewnianej kapliczki powstałej w 1444 r. do pięciolistnego sanktuarium rozbudowanego w XVII w. – otoczony synowskim nabożeństwem i autentyczną wiarą śląskiego ludu. Oleskie sanktuarium tłumnie odwiedzili miłośnicy tej wyjątkowej świątyni, po której oprowadziła i opowiedziała jego historię dyrektor Oleskiego Muzeum Regionalnego. Organizatorzy dziękują mieszkańcom Gminy Olesno oraz przybyłym gościom za liczne uczestnictwo w 27 Europejskich Dniach Dziedzictwa, które były okazją do promowania dziedzictwa kulturowego Ziemi Oleskiej.
Ewa Cichoń
*- Informacja i zdjęcia: Oleskie Muzeum Regionalne.